چپگرایی و راستگرایی یعنی چه؟
تاریخ انتشار: ۲ آبان ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۲۵۲۶۱۸
عصر ایران - واژه‌های "راست" و "چپ" در ادبیات سیاسی مدرن کاربرد فراوانی دارند ولی معنای آن‌ها و بویژه مصادیقشان معمولا مایۀ اختلاف است. اینکه چه کسی راستگرا است و چه کسی چپگرا، گاهی برای عامۀ مردم روشن نیست. حتی اگر هم برای مردم معلوم باشد که این حزب یا آن سیاستمدار دست راستی است، ممکن است دلیل راستگرا قلمداد شدن آن‌ها برای مردم روشن نباشد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
نکتۀ دیگر دربارۀ راستگرایی و چپگرایی، مطلق یا نسبی بودن این امور است. آیا کسی که در حوزۀ خاصی دست راستی است، در تمام حوزه‌های زندگی مواضع راستگرایانه دارد؟
برای روشن شدن معنای مفاهیم "راست" و "چپ"، ابتدا باید حوزۀ سیاست را از حوزۀ اقتصاد جدا کرد. نیز باید توجه داشت که این مفاهیم تدریجا در قرون هجدهم و نوزدهم شکل گرفتند.
ریشۀ تاریخی این دو واژه به انقلاب فرانسه بازمی‌گردد. پس از پیروزی انقلاب در 1789، در جلسات مجلس ملی در پاریس اعضای تندرو در سمت چپ و اعضای میانه‌رو در سمت راست جایگاه رئیس مجلس می‌نشستند.
از آن به بعد مفهوم چپ به تدریج برای توصیف هواداری از انقلاب، حاکمیت مردم، حکومت جمهوری و ضدیت با کلیسا به کار رفت و مفهوم راست برای توصیف حمایت از سلطنت و کلیسا و حکومت اشرافی.
در دوران انقلاب صنعتی در انگلستان نیز چپگرایی به معنای حمایت از طبقۀ کارگر و راستگرایی به معنای پشتیبانی از طبقۀ سرمایه‌دار به کار می‌رفت.
از این رو واژگان "چپ" و "راست" دو معنای جداگانه و در عین حال به هم پیوستۀ "سیاسی" و "اقتصادی" داشته‌اند.
از منظری عمیق‌تر و تاریخی‌تر، باید گفت که پس از تقویت طبقۀ بورژوازی و ظهور اومانیسم و لیبرالیسم و در مجموع شکل‌گیری تجدد در اروپا، نیروهای اجتماعی و سیاسی عمدتا در اروپای غربی – که بخش پیشرفته‌تر این قاره بود – به دو دستۀ کلی موافق "ارزش‌های تجدد" و مخالف این ارزش‌ها تقسیم شدند.
چپ در معنای سیاسی بر ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی تمدن جدید غربی یعنی آزادی، برابری، خودمختاری فرد، فردیت انسان، عقل‌گرایی، علم‌گرایی، ترقی و پیشرفت، دموکراسی، حاکمیت مردم و اصالت انسان (اومانیسم) تاکید دارد.
در مقابل راست در معنای سیاسی بر سنت و سنت‌گرایی، ارزش‌های مذهبی، کمال‌ناپذیری انسان، حفظ آداب و رسوم، نفی حاکمیت مردم یا صلاحیت مردم در حکومت، اجتناب‌ناپذیر بودن نابرابری‌های اجتماعی، ضدیت با عقل‌گرایی و علم‌گرایی مفرط و نیز اهمیت خانواده به جای اصالت فرد تاکید دارد.
اما از نظر اقتصادی، چپ‌گرایان بر ضرورت دخالت دولت در اقتصاد برای تامین عدالت اجتماعی و راست‌گرایان بر عدم امکان تامین عدالت اجتماعی از طریق سیاسی، ضرورت حفظ بازار آزاد، دفاع از سرمایه‌داری و جلوگیری از مداخلۀ گستردۀ دولت در امور اقتصادی تاکید دارند.
بنابراین چپ‌گرایان سیاسی (موافقان تجدد) ممکن است راست‌گرای اقتصادی باشند. مثلا لیبرال‌ها که در برابر محافظه‌کاران چپ‌گرای سیاسی محسوب می‌شوند، در برابر مارکسیست‌ها راست‌گرای اقتصادی‌اند.
نیز راست‌گرایان سیاسی (مخالفان تجدد) ممکن است چپ‌گرای اقتصادی باشد. مثلا نازیست‌ها و فاشیست‌ها در آلمان و ایتالیا به لحاظ سیاسی راستگرا بودند، یعنی با ارزش‌های تجدد مخالفت داشتند، اما به لحاظ اقتصادی چپگرا بودند؛ یعنی به ضرورت دخالت دولت در اقتصاد اعتقاد داشتند.
سوسیال‌دموکرات‌ها چپ‌گرایان سیاسی‌ای هستند که به لحاظ اقتصادی هم چپگرا هستند. یعنی هم با تجدد موافقند هم با دخالت دولت در اقتصاد.
محافظه‌کاران انگلیسی در قرون هجدهم و نوزدهم، که ادموند برک چهرۀ شاخص آن‌ها بود، در مجموع راست‌گرایان سیاسی‌ای بودند که به لحاظ اقتصادی نیز راستگرا بودند. یعنی هم با ارزش‌های اساسی تجدد مخالف بودند هم با دخالت دولت در اقتصاد.
در ایران دهۀ 1360 که دو جناح چپ و راست شکل گرفت، هر دو جناح به لحاظ سیاسی راستگرا بودند (یعنی در مجموع مخالف ارزش‌های تمدن جدید غربی بودند) و آنچه آن‌ها را به چپ و راست تقسیم کرده بود، موافقت یا مخالفتشان با دخالت دولت در اقتصاد بود.
اما جناح چپ پس از انتخابات دوم خرداد، جناحی بود که به لحاظ سیاسی چپگرا بود (یعنی در پی تحقق ارزش‌های متجددانه در ایران بود) ولی به لحاظ اقتصادی راستگرا بود؛ یعنی علی‌الاصول با مداخلۀ دولت در اقتصاد مخالف بود.
اما جناح راست که در دهۀ 1360 چه به لحاظ سیاسی و چه لحاظ اقتصادی راستگرا بود، یعنی هم با تجدد مخالف بود هم با دخالت دولت در اقتصاد، پس از ظهور دولت خاتمی همچنان به لحاظ سیاسی راستگرا بود ولی به لحاظ اقتصادی تا حد زیادی چپگرا شد و از مداخلۀ دولت در اقتصاد دفاع می‌کرد و مخالف کوچک شدن دولت بود.
البته با نگاهی دقیق‌تر و جزئی‌تر، باید گفت که جناح راست در دوران ریاست جمهوری خاتمی، متشکل از راست‌گرایان سیاسی‌ای بود که خود به دو دستۀ چپ‌گرای اقتصادی (راست رادیکال: انصار حزب‌الله) و راست‌گرای اقتصادی (راست سنتی: حزب موتلفه) تقسیم می‌شدند.
در جناح چپ نیز حزب کارگزاران به لحاظ اقتصادی راست‌گراتر از مجمع روحانیون مبارز بود.
در سطح جهانی، اگر به دو نوع کلی "دولت دموکراتیک" و "دولت غیردموکراتیک" قائل باشیم، با توجه به تعریفی که از چپگرایی و راستگرایی ( در هر دو بعد سیاسی و اقتصادی) ارائه شد، طی سدۀ اخیر چهار نوع نظام سیاسی را می‌توان از هم تفکیک کرد:
نظام دموکراتیک راست (ایالات متحدۀ آمریکا)
نظام غیردموکراتیک راست (شیلیِ پینوشه)
نظام دموکراتیک چپ (سوئد)
نظام غیردموکراتیک چپ (شوروی)
منبع: عصر ایران
کلیدواژه: دخالت دولت در اقتصاد لحاظ اقتصادی لحاظ سیاسی گرای اقتصادی گرایان سیاسی راست گرا راست گرایان راست گرای گرا بودند ارزش ها چپ گرای چپ گرا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۲۵۲۶۱۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
پرویز داوودی معاون اول دولت اول احمدی‌نژاد درگذشت
پرویز داوودی معاون اول دولت نهم و استاد اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی صبح امروز پنجشنبه دار فانی را وداع گفت. به گزارش مهر؛ پرویز داوودی در سال ۱۳۳۱ در تهران زاده شد. وی دکتری اقتصاد را در سال ۱۳۵۹ از دانشگاه ایالتی آیووا دریافت کرد. او استاد اقتصاد در دانشگاه شهید بهشتی بود. داوودی پیشتر مشاور و معاون اقتصادی رئیس قوه قضائیه بود. وی مدتی نیز در دوران ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی، معاون اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی بود.
کانال عصر ایران در تلگرام
فوری/ انفجار در مناطق مرکزی ایران / اسرائیل به ایران، عراق و سوریه حمله کرد